Wielkopolska to region niezwykle bogaty w siedziby ziemiańskie, które stanowią nieodłączny element krajobrazu kulturowego tej krainy. Do czasów obecnych zachowały się przepiękne pałace i dwory, otoczone parkami, sąsiadujące z folwarczną zabudową, będące ozdobą całej okolicy. Dzisiaj odkryjemy dla Was na nowo dworskie siedziby w Koszutach, Koźminku, Starym Popowie, Studzieńcu i Żelazkowie. ….

Koszuty rodziny Zabłockich

W tej niewielkiej wsi zachował się barokowy dwór z XVIII w., zbudowany najprawdopodobniej dla Józefa Zabłockiego. Obecnie to budowla drewniana, na rzucie prostokąta, z alkierzami i czterospadowym dachem. W 1976 r. dwóch przeznaczono na muzeum, co uchroniło go od degradacji. Dzięki remontowi dwór odzyskał dawne piękno. Jego wnętrza oddają charakter niewielkich siedzib ziemiańskich Wielkopolski w XIX w. Jest to obecnie siedziba Muzeum Ziemi Średzkiej, w którym ekspozycja stała prezentowana jest w siedmiu salach, urządzonych w duchu dawnego, polskiego dworu z końca XIX i początku XX wieku.

„Prawdziwie polski” dwór w Koźminku

Przepiękna budowla w Koźminku to dzieło Jana Heuricha młodszego z lat 1906-1907. Wprawdzie mury dworu powstały prawdopodobnie dla Kiełczewskich w II poł. XVIII w., ale w dzisiejszym kształcie jest to znakomity przykład budowli w tzw. stylu krajowym, czyli propagowanej na terenie Wielkopolski odmianie narodowego romantyzmu. Heurich zbudował dwór parterowy, rozłożysty, o 11-osiowej fasadzie, z portykami i kolumnami. Legenda głosi, że Napoleon  nocował w dworku podczas słynnej wyprawy na Moskwę. W latach 2014-2022 gmach został poddany kompleksowej konserwacji i restauracji. Dziś mieści się w  nim przedszkole.

Koźminek

Stare Popowo – świadek ważnych wydarzeń

Budowę dworu zainicjował w 1780 r. Ignacy Szołdrski. Powstało wówczas obszerne domostwo na rzucie prostokąta, parterowe, ale z mieszkalnym poddaszem i piętrowym ryzalitem środkowym, w którym umieszczono obszerną salę balową. Reprezentacyjne wnętrza dworu zyskały sztukatorskie dekoracje. W salonie na parterze ozdobą ścian są zawieszone na wstęgach emblematy rolnictwa, budownictwa, muzyki i militarne, a w sali balowej popiersia bogów z mitologii greckiej. Dwór był świadkiem wielu ważnych wydarzeń. Po powstaniu listopadowym ukrywał się tu Klemens Kołaczkowski, szwagier ówczesnego właściciela Melchiora Szołdrskiego. Jak mówi miejscowa legenda przez jakich czas mieszkał tutaj także Adam Mickiewicz. Popowo obecnie jest własnością prywatną.

Stare Popowo

Dwór w Studzieńcu z repliką w Dziekanowicach

Barokowy, alkierzowy dwór we wsi Studzieniec powstał zapewne około poł. XVIII w. jako siedziba rodziny Kierskich herbu Jastrzębiec. Jest budowlą drewnianą, parterową na rzucie prostokąta wzbogaconego kilkoma alkierzami. Układ wnętrz jest typowy dla dworów barokowych – dwutraktowy z sienią na osi i salonem w trakcie ogrodowym. Budowlę kryją łamane dachy. W XIX w. posiadłość należała do Raczyńskich z Obrzyska. W 1982 roku rozpoczęto prace restauracyjne dworu, które zostały ukończone po prawie dziesięciu latach. Obecnie stoi pusty. Park dworski z końca XVIII wieku otacza dwór od południa zachodu i północy. W parku rośnie 29 gatunków drzew w wieku od 40 do 200 lat. Kopię dworu w Studzieńcu wzniesiono w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach.

Studzieniec

Dwór w Żelazkowie – pierwsza potwierdzona praca architektoniczna Fryderyka Alberta Lessela

W połowie XVII r. powstał dla Kajetana Radolińskiego późnobarokowy dwór w Żelazkowie. Była to wówczas parterowa, rozłożysta, kryta łamanym dachem, o dwutraktowym układzie wnętrz budowla. Po śmierci Kajetana, jego syn Piotr zatrudnił młodego architekta urodzonego w Dreźnie F.A. Lessela, który przez następne lata znacząco rozbudował domostwo. Żelazków pozostał w rękach Radolińskich do lat 70. XIX w. Potem dobra przeszły na Radońskich, którzy pozostali ich właścicielami do końca II wojny światowej. Całość założenia cechuje się symetryczną organizacją z osią przechodzącą przez park, dwór i bramę wjazdową. W latach 1974-1979 przeprowadzono gruntowny jego remont. Obecnie mieści się w nim siedziba urzędu gminy.

Żelazkowo

Tekst: Aleksandra Szymańska

Źródła:
-Durczykiewicz, L., Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem, Warszawa 2012
-Libicki, M., Libicki P., Dwory i pałace w Wielkopolsce, Poznań 2013/
-Omilanowska M., Polska – pałace i dwory, Warszawa 2004

Fot. wyróżniająca – domena publiczna: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Koszuty.jpg
Fot. Koźminek – polona.pl
Fot. Stare Popowo – domena publiczna: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Palace_in_Popowo_Stare_(73788041).jpg
Fot. Studzieniec – domena publiczna: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Studzieniec_848-30.jpg
Fot. Żelazków – domena publiczna: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:SM_%C5%BBelazk%C3%B3w_Urz%C4%85d_Gminy_2017_(0)_ID_651244.jpg