Oskar Wilde pisał, że ludzi można podzielić na dwie kategorie: miłośników kotów i osoby poszkodowane przez los. Fascynacja tymi zwierzętami tkwi głęboko w ludzkiej duszy, a jej początki sięgają starożytności. Na przestrzeni wieków koty były zarówno obiektem kultu, jak i przyczyną zabobonnego lęku. Warto, więc spróbować przyjrzeć się, co tak naprawdę drzemie w tych zwierzęcych arystokratach, tym bardziej, że 17 lutego Obchodzony jest Światowy Dzień Kota.

 

Żeby człowiek nie myślał, że jest doskonały
i żeby nie miał złudzeń, że się z Bogiem zbratał,
że wszystkie mu zwierzęta będą się kłaniały
i uznają, że właśnie on jest panem świata –
żeby więc człowiek nie wpadł w samouwielbienie,
by poznał jak ułomna jest z niego istota,
Bóg dał mu przykazania, rozum i sumienie,
a gdy to nie pomogło, wtedy stworzył KOTA.
                                  Franciszek Jan Klimek

Od zarania dziejów wśród ludzi utrwaliło się przekonanie, że koty dysponują ogromną wiedzą i tajemną mocą, którą nie lubią się dzielić, zachowując pełne rezerwy milczenie. Taki był chociażby znany i bardzo enigmatyczny Kot z Cheshire, towarzyszący Alicji z Krainy Czarów, który choć doskonale wiedział, która droga jest właściwa, nie zamierzał zdradzić tej informacji. Nie od dziś wiadomo, że na uczciwość i szacunek kota trzeba sobie zasłużyć. Podczas gdy pies jest bezkrytyczny wobec swojego właściciela, kot obdarza nas uczuciem z pewnym ociąganiem i bezstronnie, co nie oznacza, że jego przyjaźń jest słabsza.

Koty należą do bardzo inteligentnych zwierząt. Wykazują niezwykłą wrażliwość na sygnały pochodzące z otaczającego je świata. Są w stanie wymyślić rozwiązanie problemu, zastosować je i zmodyfikować w zależności od okoliczności. Wiele kocich zachowań, w tym technika łowiecka czy korzystanie z kuwety, nie opiera się na instynkcie, lecz w drodze nauki zostaje przejęta od innych osobników. Jednak trzeba pamiętać, że koty nie godzą się na współpracę nakłaniane nagrodami lub karami. Wykonują polecenia tylko wtedy, kiedy mają na to ochotę. Zwierzęta te mają bardzo dobrze wykształconą pamięć, którą wykorzystują do celów praktycznych, najczęściej związanych z osiągnięciem konkretnych korzyści. Potrafią np. nauczyć się pukać w szybę, by ktoś je wypuścił, otwierać drzwi poprzez wskakiwanie na klamkę czy odnaleźć drogę do domu. Motorem ich działania jest tylko i wyłącznie chęć osiągnięcia określonego celu, nie potrafią pracować dla samej przyjemności.

Dawniej koty były uważane za zwierzęta bardzo pożyteczne w gospodarstwie. Głównie dlatego, że ich pokarm stanowiły myszy, które zagrażały zebranym plonom zbóż. Zapewne z tego właśnie powodu w kulturze ludowej kot był zwierzęciem nietykalnym, objętym swoistym tabu. Celowe krzywdzenie tego zwierzęcia mogło doprowadzić nawet do społecznego wykluczenia.

Osobowość i postępowanie kotów od zawsze otaczała aura tajemniczości. Często mówiło się, że są obdarzone szóstym zmysłem, ponieważ reagują na bodźce, których człowiek nie jest w stanie zauważyć. Może właśnie dlatego posądzano je o kontakty z diabłami i czarownicami. Wierzono, że po zmierzchu zwierzęta te zmieniają swe oblicze i stają się wysłannikami diabła. Postać kota mogła przyjąć również czarownica, która w kocim ciele szybciej i sprawniej przemieszczała się po świecie lub zamieszkujące w danym domostwie demony, których obecności doszukiwano się w świecących w ciemnościach oczach tego zwierzęcia. Dlatego, aby nie narazić się na niebezpieczeństwo ze strony sił nieczystych w kulturze słowiańskiej koty cieszyły się powszechnym szacunkiem.

Dawniej zachowanie kota intepretowano na wiele różnych sposobów. Powszechny był przesąd o tym, że myjący się kot zwiastuje przybycie gości. Obserwując jego postawę wróżono też pogodę – kotek na murku, gdy uszy do góry postawi, pewny wiatr z północy; ogon do ognia odwróci – mróz; łapki liże – śnieg; a kiedy ogon – deszcz. Kot do dnia dzisiejszego jest przez wielu kojarzony z nieszczęściem. Nawet tym mniej przesądnym zdarza się unikać czarnych kotów przebiegających człowiekowi drogę.

Miłośników kotów fascynuje przede wszystkim ich charakter – stworzenia te są bowiem typowymi indywidualistami, a o ich przyjaźń i uznanie należy systematycznie zabiegać. I choć wiadomo, że nigdy nam się w pełni nie podporządkują – nie od dziś mówi się, że koty chadzają własnymi ścieżkami – są towarzyskie, potrafią nawiązać bliski kontakt ze swoim opiekunem, potrzebują ciepła i czułości. Watro więc przymknąć oko na pewne niedogodności związane z ich dość „trudnym” charakterem, a one z pewnością odpłacą się nam przyjemnym mruczeniem i dużą ilością pieszczot.

Tekst: Joanna Radziewicz

Źródła:

1. Łabędzka, K.: Historia kota na ziemiach polskich. https://www.slawoslaw.pl/
2. Sumińska, D.: Co warto wiedzieć o kocie. Warszawa, 2009.
3. Zwierzaki mają głos: poznaj sekretny język psów i kotów, 2003.

Foto. archiwum NIKiDW
Foto. pixabay.com