Obserwowanie pogody jest elementem kultury wsi. Wiele gałęzi gospodarki zależy od pogody, żadna jednak nie jest z nią tak bardzo związana jak rolnictwo. Ludzie uprawiający ziemię od zawsze intensywnie wpatrywali się w niebo próbując przewidzieć jaką aurę przyniesie kolejny dzień. Do dziś korzystamy z wyników ich obserwacji.

23 marca obchodzony jest Światowy Dzień Meteorologii. Jak ważna jest to nauka, może świadczyć fakt, że prognozy pogody są jednymi z najczęściej oglądanych programów telewizyjnych. Nie ma w tym nic dziwnego – człowiek zawsze był zależny od pogodny i pomimo rozwoju technologii niewiele się w tej kwestii zmieniło. To kaprysy pogody takie jak deszcz, susza, mróz, słońce decydują o plonach, mają wpływ na turystykę i powodzenie wielu przedsięwzięć.

Zwłaszcza mieszkańcy wsi uważnie obserwowali przyrodę dostrzegając zarówno jej zmienność, jak i regularne cykle. Przekazywana z pokolenia na pokolenie, ludowa mądrość także współcześnie może być źródłem trafnych pogodowych prognoz – czasami bardziej niezawodnych niż te dostarczane przez komputerowe programy meteorologiczne.

Ważne wnioski na temat pogody do dziś można wyciągać z takich zjawisk, jak kolor nieba, słońca, księżyca, obecność bądź nieobecność mgły, zachowanie się zwierząt. Jednym z ważniejszych elementów tworzenia prognozy na sposób tradycyjny jest obserwacja wschodu i zachodu słońca. Oznakami zapowiadającymi dobrą aurę są: intensywny czerwony kolor zachodzącego słońca i czysty jasny widnokrąg oraz błękitne lub szarobłękitne niebo po wschodzie słońca. Gdy natomiast wschodzące słońce jest bardzo czerwone lub za chmurami, a zachód słońca jest bladożółty lub nie widać go spoza grubej warstwy chmur należy spodziewać się pogorszenia pogody. Także widok nocnego nieba przynosi nam ważne informacje: dobrą wróżbę stanowi niebo z dużymi, widocznymi gwiazdami oraz jasno świecąca otoczka ze światła, tzw. czapka wokół księżyca. Z kolei blade i niewyraźne gwiazdy oraz czerwona tarcza księżyca nie wróżą niczego dobrego.

Również obserwacja świata owadów przynosi wiele korzyści. Na przykład przed nadejściem słonecznej pogody chrabąszcze gromadnie latają wokół drzew, a bąki, muchy i komary są mniej dokuczliwe. Deszcze lub burze według przekazów ludowych prognozują aktywniejsze i uciążliwsze niż zwykle muchy, bąki, komary i pchły. Także zachowanie zwierząt domowych może być źródłem informacji, np. gdy pogoda się poprawia koty chętniej wylegują się na parapetach okiennych, a psy stają się leniwe i bardziej chętne do pieszczot. Na niepogodę natomiast koty kilka razy dziennie myją swoje futerko i sierść zwierząt mocniej się elektryzuje.

Najbardziej nieomylne jednak w przepowiadaniu pogody są według dawnych wierzeń pająki. Krzyżaki spuszczające się po pajęczynie z sufitu lub siedzące w ukryciu mają zwiastować słotę, zaś ruchliwe i budujące duże pajęczyny prognozują poprawę pogody. Przed nastaniem silnych wiatrów pająki zaprzestają budowy sieci, a wędrujące po ścianach w porze zimowej zapowiadają nadejście odwilży.

Wieloletnie doświadczenia i obserwacje zaowocowały przysłowiami związanymi z porami roku. Na każdy miesiąc i prawie każdy dzień w roku są przysłowia, za pomocą których, można przepowiadać pogodę. Patrząc na minione i te najbliższe dni można prognozować na podstawie takich marcowych przysłów:

  • Gdy w końcu marca często deszcz pada, suchy rok się zapowiada
  • Marca obraz wierny, to miesiąc październy
  • Kiedy w marcu plucha, to w maju posucha
  • Marzec co z deszczem chadza, mokry czerwiec zapowiada
  • Marzec – czy słoneczny, czy płaczliwy, listopada obraz żywy
  • Marzec zielony – niedobre plony.

Warto też wziąć pod uwagę takie zwiastuny pogody funkcjonujące od zawsze w tradycyjnej kulturze wsi jak:

  • Ptaki latające tuż nad ziemią zwykle oznaczają zbliżający się deszcz (Jaskółki nisko latają, zatem weź ze sobą parasol).
  • Jeśli zbliża się burza mrówki zamykają wejście do mrowiska.
  • Jeżeli pszczoły latają wokół ula (stosunkowo blisko) oznacza to, że będzie padało nie wcześniej niż za dwie godziny. Natomiast jeżeli pszczoły znajdują się w ulu (nie latają wokół) oznacza to, że będzie padać w przeciągu dwóch godzin.
  • Jeżeli rano na trawie widać rosę oznacza to, że nie będzie padać. Jeżeli rosy nie ma, można spodziewać się deszczu i to jeszcze przed zmrokiem.
  • Tęcza pojawiająca się w trakcie deszczu oznacza, że w ciągu kilku chwil przestanie padać.
  • Jeśli spadające krople (do kałuży) tworzą pęcherzyki powietrza oznacza to, że burza już się kończy.
  • Gdy dym (np. z ogniska) unosi się ku ziemi, oznacza to, że wkrótce będzie padać.
  • Im wyżej się znajdują na niebie chmury, tym lepsza będzie pogoda.
  • Jeżeli pies śpi zwinięty w kłębek nastąpi pogorszenie pogody. Natomiast jeżeli śpi na grzbiecie, będzie ciepło.
  • Jeżeli podczas długotrwałego deszczu prędkość wiatru wyraźnie wzrasta, oznacza to że deszcz zanika.
  • Jeśli zobaczymy wieczorem duże roje komarów, oznacza to że przez najbliższe 24 godziny nie zanosi się na deszcz.
  • Jeżeli wiatr nasila się wieczorem i utrzymuje przez całą noc, oznacza to, że będzie deszcz.

Dodatkowa ciekawostka:

Aby bez termometru określić wysokość temperatury, jaka w danym momencie panuje, należy policzyć ile razy w ciągu czternastu sekund cyka świerszcz. Do tej liczby należy dodać czterdzieści. W ten sposób otrzymamy temperaturę w Fahrenheitach (+/- 1 stopień).

Zachęcamy do wykorzystania wolnego czasu na obserwację przyrody i zabawę w przepowiadanie pogody tradycyjnymi sposobami. Wszystkim meteorologom życzymy w ich dniu wszystkiego najlepszego i samych trafnych prognoz.

Tekst: Magdalena Trzaska

Foto. pixabay.com