Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi Oddział w Puławach posiada cenny księgozbiór, który liczy około 360 tysięcy jednostek bibliotecznych, w tym 207 tysięcy wydawnictw zwartych, około 139 tysięcy wydawnictw ciągłych i 12 tysięcy zbiorów specjalnych. W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.

***
Krzysztof Mikołaj Dorohostajski
„Hippika o koniach”
Kraków, [1647]

 

Hippika – od greckiego słowa “hippike” to uprawianie jazdy konnej, czyli inaczej jeździectwo – oznacza “biegłość w jeździe konnej”. Już w starożytnym Rzymie organizowano na hipodromach wyścigi powozów, natomiast w Atenach i Sparcie podczas igrzysk popularne były zawody konne. Za ojczyznę współczesnego jeździectwa uważa się Włochy. To właśnie tam, a dokładnie w Neapolu, powstały pierwsze ośrodki nauki jazdy konnej.

 

 

W Polsce jeździectwo stało na bardzo wysokim poziomie aż do XIX wieku – potem historia i kolejne wojny zniszczyły ten dorobek. Jeszcze do niedawna wydawało się, że jazda konna jest sportem “dla wybranych”. Wynikało to z niewielkiej ilości ośrodków jeździeckich i wysokich kosztów związanych z uprawianiem tej dyscypliny. Obecnie staje się coraz bardziej modna i dostępna dla każdego.

Bogactwo literatury polskiej na temat nauki jazdy konnej, koni czy też jeździectwa jest niezwykle zasobne. Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w swoich zbiorach sięga do jednej z najstarszych ksiąg na temat jeździectwa tzn. do dzieła z 1647 roku autorstwa Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego – „Hippika o koniach”.

Autor książki Krzysztof Mikołaj Dorohostajski (herbu Leliwa) (1562-1615) – polityk, żołnierz, miłośnik koni, marszałek wielki litewski, marszałek dworski, podczaszy litewski, krajczy litewski, stolnik litewski, starosta wołkowyski, poeta, pisarz hippologiczny i ekonomiczny. Był gorliwym kalwinistą. Uznawany za wybitnego znawcę hipologii. Autor pierwszego polskiego dzieła o hodowli, ujeżdżaniu i leczeniu koni.

„Hippika o koniach” Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego miała swoje pierwsze wydanie w Krakowie w 1603 roku. Kolejne ukazały się w Poznaniu w 1620 roku, w Krakowie w 1647 roku, 1700 roku, ok. 1730 roku i 1861 roku. Została uznana za pierwszy podręcznik jeździectwa i cieszyła się dużą popularnością w XVII i XVIII wieku. Powstała na kanwie młodzieńczych podróży autora po Włoszech, gdzie zetknął się ze znakomitymi hodowcami koni i nauczycielami jazdy konnej. Szczególną rolę odegrał Piero Antonio Ferraro, słynny „hippolog” i nadworny koniuszy wicekróla neapolitańskiego, księcia de Osuna, który udzielił Krzysztofowi Mikołajowi Dorohostajskiemu lekcji konnej jazdy i zachęcił go do opracowania podręcznika hodowli tych zwierząt.

 

 

Praca Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego miała być dziełem praktycznym skierowanym zarówno do ziemianin, jak i żołnierzy w polu. W „Czworgu Księgach w każdym z nich” autor zawarł w rozdziałach mnogość tematów dotyczących koni i jeździectwa.
„W księgach pierwszych” czytamy o ludziach, którzy wynaleźli jazdę, o rozeznaniu lat końskich, czy też o umaszczeniu koni.
„W księgach wtórych” dowiadujemy się o przygotowaniu konia do jazdy, o wadach i chorobach końskich.
W rozdziałach z Ksiąg Trzecich znajdujemy informacje o wędzidłach i proporcjach kształtów w budowie konia.
Natomiast Księgi Czwarte mówią o chorobach koni, o ochwaceniu, o kopytach i podkuwaniu konia, a na koniec podają lekarstwa aplikowane zwierzętom – maści, plastry i okłady.

 

 

Autor, przywiązując wagę do starannej szaty graficznej, zamówił miedziorytowe ilustracje u sztycharza Tomasza Makowskiego. Były to: karta tytułowa i 44 tablice, w tym 24 plansze wyobrażające figury koni na tle krajobrazów. Pozostałe miedzioryty przedstawiały krajobrazy i zamki.

„Hippika o koniach„, urozmaicona cytowanymi wierszami Wergiliusza, zawierała szczegółowe informacje o hodowli koni i przez długie lata była najpopularniejszym w tej mierze podręcznikiem.
W 2015 roku ukazał się reprint wydania oryginału z 1620 roku, w którym znajdują się podstawy polskiej szkoły jazdy konnej i hodowli koni.

Wszystkich miłośników koni i jeździectwa przed praktycznymi zajęciami z ujeżdżania, zachęcamy do lektury tej i innych publikacji z bogatego księgozbioru Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi.

Zapraszamy do naszego Katalogu: http://gamma.cbr.edu.pl/F/?local_base=CAL0
oraz na stronę Rolniczej Biblioteki Cyfrowej: http://mars.cbr.edu.pl:8080/dlibra
na której znajdą Państwo inne ciekawe wydawnictwa.

Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna