Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi Oddział w Puławach posiada cenny księgozbiór, który liczy około 360 tysięcy jednostek bibliotecznych, w tym 207 tysięcy wydawnictw zwartych, około 139 tysięcy wydawnictw ciągłych i 12 tysięcy zbiorów specjalnych. W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.

***
„Dwudziestopięciolecie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie” (1875-1900)
Warszawa, 1901

Adres Krakowskie Przedmieście 66 w Warszawie, pod którym obecnie mieści się siedziba Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi przez wieki był znaczącym punktem na mapie stolicy. Dzięki swojemu położeniu i randze był areną wielu ważnych wydarzeń w historii Polski. Mieściły się tu różne instytucje, z którymi było związanych wiele ważnych dla naszych rodaków osób.

Historia tego miejsca to historia budynku, który wybudowano w XV wieku. Pierwotnie mieścił się tu kościół wraz z klasztorem dla Bernardynów. Po III rozbiorze Polski zmieniono funkcję budynku i urządzono tu odwach, czyli wojskową komendę miasta. W 1867 roku Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych uzyskało pozwolenie na piętnastoletnią dzierżawę kilku pomieszczeń przy Krakowskim Przedmieściu i stworzyło tam galerię malarstwa.

Przez 70 lat budynkiem zawiadywało powołane 5 czerwca 1875 roku Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Placówka ta powstała z inicjatywy Jana Tadeusza Lubomirskiego, a współzałożycielami byli także Feliks Sobański, Józef Zamoyski, Jakub Natanson i Karol Dittrich. Początkowo Muzeum wynajmowało lokal przy placu Krasińskich, gdzie swoje miejsce znalazło ponad 2000 eksponatów, pochodzących głównie z darów. Od 1881 aż do II wojny światowej jego siedzibą był budynek przy ul. Krakowskie Przedmieście 66. Pod egidą instytucji w latach 1890-1902 została opublikowana 11-tomowa Encyklopedia rolnicza.

Muzeum prowadziło też działalność charytatywną. W sprawozdaniu z 1888 roku pisano: „Oprócz osób zwiedzających wystawę za biletami płatnemi zwiedzały ją zakłady dobroczynne, dziewczynki i chłopcy, jak również wychowawcy i wychowanice Instytutu Głuchoniemych”. „Nadto z decyzji Komitetu Muzeum dochód z 5 dni za bilety wejścia od 4go Stycznia r.b. zaczynając, oddany był na cele dobroczynne, a mianowicie na Towarzystwo biednych matek, Instytucję Jałmużniczą dla wstydzących się żebrać oraz na Przytulisko„.

W latach 1890-1891 w zorganizowanej w Muzeum pracowni fizycznej swoje pierwsze kroki stawiała Maria Skłodowska-Curie, co upamiętnia tablica z brązu odsłonięta w czerwcu 1935 na frontowej ścianie budynku.

W czasie wojny w 1914 roku Muzeum przekształcono w Wyższą Szkołę Rolniczą i Wyższą Szkołę Ogrodniczą, a w 1919 roku Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego. Dzisiejsze Muzeum Techniki również wywodzi się z gmachu przy kościele św. Anny. W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 budynek został spalony wraz ze znajdującymi się w nim zbiorami Muzeum Etnograficznego.

Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie była to instytucja oświatowa, naukowa i badawcza, utworzona ze składek społecznych. W zaborze rosyjskim odgrywało rolę placówki naukowej i uczelni. Prowadziło akcję wydawniczą, organizowało liczne kursy, m.in. Kursy Przemysłowo-Rolnicze na poziomie szkoły wyższej. W siedzibie Muzeum mieściły się pracownie naukowe: fizyczne, chemiczne, geologiczne, gleboznawcze, przemysłu fermentacyjnego i inne, kierowane przez wybitnych polskich uczonych. Organizowano tam wystawy i odczyty, kursy zawodowe i korespondencyjne, inicjując powstawanie filmów oświatowych oraz prowadząc działalność wystawienniczą i pokazową, gromadząc zbiory i zakładając bibliotekę.

Po odbudowie w latach 1945–1947 pod kierunkiem Beaty Trylińskiej Muzeum Przemysłu i Rolnictwa wznowiło swoją działalność, jednak w 1951 roku zostało zlikwidowane. Kolejnym właścicielem budynku został w 1952 roku Centralny Instytut Rolniczy. Wkrótce skoncentrowano tu księgozbiory kilku bibliotek rolniczych i w 1955 roku powołano Centralną Bibliotekę Rolniczą. Na podstawie Zarządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2019 rok w wyniku połączenia z Centralną Biblioteką Rolniczą im. M. Oczapowskiego w Warszawie powstał Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi.

Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury Dziedzictwa Wsi posiada cenne publikacje dotyczące Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Jedną z nich jest wydana w 1901 roku monografia „Dwudziestopięciolecie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie” (1875-1900). Ta licząca zaledwie 28 stron książka jest swego rodzaju podsumowaniem dotychczasowej działalności tej świeżo powstałej wówczas placówki kulturalno-naukowo-oświatowej.

Przegląd pracy Muzeum obejmuje lata 1875 -1900. Można w niej przeczytać o trudnych początkach powstawania i tworzenia placówki, jej założycielach, działalności statutowej, zbiorach czy wystawach organizowanych w siedzibie przy Krakowskim Przedmieściu 66.

O Bibliotece w Muzeum dowiadujemy się, że w 1885 roku liczyła 466 dzieł w 749 tomach. Były to publikacje o treści przemysłowej, technicznej, rolnej, przyrodniczej i artystycznych wzorów rzemieślniczych. Skatalogowana została w 1894 roku – „inwentarz jej wykazuje 1334 numerów i 1778 tomów różnych dzieł, broszur i katalogów”. Zaś „brak odpowiedniego pomieszczenia utrudnia rozwinięcie dalszej biblioteki”.

Kolejne strony to opis mieszczącej się w Muzeum Stacji Meteorologicznej, Pracowni Fizycznej czy też wydawanej pod egidą placówki – 11 tomowej „Encyklopedii Rolniczej”, która również jest dostępna w Bibliotece Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi.

Krótki szkic dotychczasowej działalności Muzeum świadczy o tym, że mimo trudnych warunków i pozbawienia tej placówki dotacji finansowych starała się nie zaniedbywać żadnego z zadań wskazanych i dostępnych dla jego funkcjonowania. „Pamiętać bowiem należy, że działalność Muzeum ma na celu popieranie pracy ekonomicznej i jej postępu na wszelkich polach”.

„Dwudziestopięciolecie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie” (1875-1900) wydane przez Muzeum Przemysłu i Rolnictwa ukazało się w stolicy nakładem Drukarni i Litografii Jana Cotty w 1901 roku. Praca zawiera zdjęcia: Frontu Gmachu Muzeum, Sali Odczytów Publicznych, Zbioru Fizycznych Przyrządów, Zbiorów Sztuki Stosowanej i fotografię Pracowni Geologicznej. Kolejna książka podsumowująca działalność instytucji ukazała się w 1926 na „Pięćdziesięciolecie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie 1875-1925”.

Spacerując po Trakcie Królewskim zajrzyjcie Państwo pod adres Krakowskie Przedmieście 66, by trochę poobcować z historią miejsca. Niech piękne arkady i krużganki budynku przeniosą Państwa w czasy przedwojennej Warszawy.

Zapraszamy do naszego Katalogu: http://gamma.cbr.edu.pl/F/?local_base=CAL01
oraz na stronę Rolniczej Biblioteki Cyfrowej: http://mars.cbr.edu.pl:8080/dlibra
na której znajdą Państwo inne ciekawe wydawnictwa.

Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Joanna Radziewicz
Fot. Polona – domena publiczna