Boże Ciało, czyli kościelne święto Eucharystii, zostało ustanowione w XIII wieku. W Belgii obchodzono je od 1246 roku w diecezji Liege, a później rozszerzono na całą Germanię. W 1264 roku Papież Urban IV, wprowadził święto do kalendarza liturgicznego obowiązującego w całym Kościele powszechnym.
W Polsce obchody Bożego Ciała zostały zapoczątkowane w 1320 roku w Krakowie i diecezji krakowskiej, wprowadzone tam przez biskupa Nankera. Procesje Bożego Ciała zaczęto organizować 200 lat później. Polska jest jedynym krajem, gdzie w każdej parafii odbywają się procesje od XV wieku, aż po dzień dzisiejszy.

A jak wyglądały obchody Bożego Ciała na Mazowszu oczami Oskara Kolberga?

„Już w przeddzień uroczystego u katolików święta Bożego Ciała rozpoczynają się pierwsze nieszpory i procesje […] Niegdyś przesadzano się wystawieniu i ubraniu żołnierzy w zbroi świetnej i z rusznicami; dziś został zwyczaj strojenia pięknie ołtarzy porozstawianych przed domami.

Gołębiowski (Opis Warszawy) mówi w r. 1826: <Procesje Bożego Ciała z różnych kościołów przez całą oktawę, z których celniejszym towarzyszą cechy rzemieślnicze z chorągwiami i władze rządowe, piękność ołtarzy wtenczas na ulicach stawianych, zawsze mnogą ściągają publiczność”. Osobliwie wspaniałą jest procesja po Krakowskim Przedmieściu i Nowym Świecie do kościoła św. Aleksandra i w oktawę na Lesznie od kościoła Karmelitów odbywana>.

W „Pamiętnikach” Kitowicza czytamy: <W Warszawie za Augusta III-go konfraternije kupieckie z cechami (każda cecha ze swą chorągwią), to w niemieckim, to w polskim stroju, jaki oddziałowi któremu był właściwy, asystowały tej uroczystości […] Każda kompanija trzy razy dawała ognia, za każdym razem salutowano chorągwiami […]Piękny był widok cechów z chorągwiami, urzędu miejskiego, młodzieży szkolnej, kadetów, duchowieństwa. Prymasa albo jakiego biskupa, niosącego Sanctissimum pod baldachimem, wspierali marszałkowie sejmowi, albo inne dostojne osoby. Postępował król pod małym, okrągłym baldachimem, otoczony urzędnikami dworu, ministrami, senatem całym i najpierwszymi w kraju osobami płci obojga. Ten orszak świetniejszy i duchowieństwo wyższe okrążał; od natłoku bronił czworogran gwardii konnej, w białych mundurach, złote słońca mając na piersiach.

Za Augusta III i z kolegiaty i od Missyonarzy szła procesja do zamku […] Kamienice wszystkie przyozdobiono pięknymi obiciami, ulice umajono, tatarakiem narzucono, regimenta dwa królewicza Xawerego i gwardii koronnej, dwoma linijami po mieście całym rozstawiono. Królestwo oboje procesji asystowali, wojsko z ręcznej strzelby ogniem bieżącym, alltyrerya hukiem z armat kilkakrotny dała aplauz>

K.W. Wójcicki powiada: <W dzień pierwszy czwartkowy tak wielkiego święta, rozpoczyna się uroczysta procesja czterech Ewangelii ze śpiewem, każda przy oddzielnym ołtarzu przez kapłana odczytana. Lud zebrany do towarzyszenia tej procesji, ma już swoje pieśni z dobrze znaną nutą, które chórem zawodzi […]Dawniej lud postępował z pochodniami w tej procesji, teraz zarówno z kapłanami niesie zapalone woskowe świece.

W dzień ten, najczęściej w oktawę Bożego Ciała, poświęcają się równianki i wianki z różnych, szczególnie wonnych ziół i kwiatów uwite […] Pobożni wówczas dla tem świetniejszego obchodu Bożego Ciała, znosili te dary Boże do ustrojenia ołtarzy i świątyń Pańskich, jakby za nie gorącą podziękę. Tę myśl samą wyraża kapłan w modlitwie przy poświęceniu wianków i pęków naniesionych, zarazem z prośbą o zbawienie dusz pokornych. Wianki te lud ze czcią zachowuje, wierzy w ich moc cudowną, i okadza nimi domostwa swoje w czasie grzmotów, nawałnic i burzy dla ochrony przed piorunami.

Obrzęd Bożego Ciała odbywa się z niezwykłą uroczystością, a najwydatniej w samej Warszawie. Przed pół-wiekiem majestatyczny widok przedstawiała procesja na Rynku Starego Miasta. Wówczas środek rynku zajmował dawny ratusz. Tłum ludu, liczne grono duchowieństwa, powiew chorągwi kościelnych i licznych cechów, wśród chóru pieśni nabożnych unoszący się wraz z dymem kadzideł w ścieśnionych murach tego serca Warszawy, silne na każdym umyśle czynił wrażenie. Teraz procesja Bożego Ciała przeniosła się w obszerniejszą część miasta, na Krakowskie Przedmieście.

Do najrzewniejszych obchodów w tygodniu święta Bożego Ciała należy procesja z kościółka św. Karola Boromeusza, obchodząca cmentarz Powązki. W ponurych katakumbach, ozdobne w kwiaty i obrazy wznoszą się ołtarze, jakoteż w kapliczkach grobowych przyległych. Lud tłumnie z rozwianymi chorągwiami idąc zwolna do ołtarza, śpiewa znane pieśni, przywiązane do tego obrzędu; echo ich odbija się żałobnie o groby, o mogiły i w długich, a ciemnych sklepieniach katakumb piętrowych. Obchód ten, w tym mieście zmarłych, w pośród ciszy grobowej, którą przerywa czasami tylko szelest liści poruszanych wiatrem, obudzą szczególne, nieopisane uczucie smutku wraz z pociechą religijną.

Równocześnie we wszystkich miastach i parafiach wioskowych, odbywają się w całym kraju procesje do czterech ołtarzy. Obrzędy te, szczególniej przy kościołach, które otaczają chaty sielskie, pełne prostoty a pobożnego namaszczenia, przemawiają rzewnie do duszy każdego, kto im może towarzyszyć. Zgrubiałe od pracy ręce włościan, niosą chorągwie; przystrojone dziewoje ołtarze kościelne (feretrony), dziatwa wioskowa sypie polne kwiaty pod stopy kapłana, postępującego pod skromnym baldachimem, a pieśń święta z brzękiem dzwonków, miesza się ze śpiewem skowronków i kukaniem kukułek, jakby w tę uroczystą chwilę ludzie i cała przyroda składali razem hołd Przedwiecznemu!”.

Dla przypomnienia! Zeszłoroczne Boże Ciało spędziliśmy w Spycimierzu, by podziwiać przepiękne dywany kwiatowe! Zobaczmy, jak to było!

Relacja z udziału w przygotowaniach do Bożego Ciała w Spycimierzu!

 

Wybór: Joanna Radziewicz
Fot. wikipedia.pl – domena publiczna
Fot. polona.pl – domena publiczna