Gość honorowy kolejnej Sceny Letniej – czyli Wielkopolska na Krakowskim Przedmieściu!
Wielkopolska to jeden z najstarszych regionów historycznych Polski. To tutaj rozpoczął się proces budowania Państwa Polskiego. W ciągu stuleci rozwijała się na tym terenie tradycyjna kultura ludowa we wszelkich jej przejawach – w sferze materialnej, duchowej, folkloru i obyczajowości. Kształtowała się tu również regionalna odmiana polszczyzny w postaci dialektu wielkopolskiego i jego gwarowych wariantów. Wielkopolskę zamieszkiwało kilka grup etnograficznych – Biskupianie, Bambrzy, Chazacy, Krajniacy, Olędrzy, Mazurzy Wieleńscy, Pałuczanie i Tośtoki.
W związku ze zbliżającą się kolejną odsłoną Sceny Letniej, która tym razem będzie poświęcona kulturze ludowej Wielkopolski chcielibyśmy przybliżyć Państwu kilka ciekawych aspektów związanych z tradycją tego regionu.
Wielkopolska charakteryzuje się jedynymi w swoim rodzaju instrumentami muzycznymi. Najbardziej popularne w tym regionie były dudy, kozioł i siesianki. Dudy występowały w południowej i południowo-zachodniej części Wielkopolski w okolicach Jarocina, Kościana, Gostynia, Leszna, Rawicza, Ostrowa Wielkopolskiego i Szamotuł. Regionem, w którym w dalszym ciągu usłyszeć można grę na koźle, są okolice Nowego Tomyśla i Zbąszynia. Siesienki natomiast służyły do nauki gry na dudach i koźle, budowane były tylko na potrzeby przyszłych dudziarzy. Do innych instrumentów ludowych występujących w Wielkopolsce należą instrumenty strunowe: skrzypce, mazanki, basy i maryna.
Tańce wielkopolskie cechowały się dostojnością i powagą. W zależności od mikroregionu przybierały one różne formy. Do typowych tańców wielkopolskich należy zaliczyć, wiwaty, przodki, chodzone. Obecnie można je oglądać jedynie w wykonaniu zespołów folklorystycznych, podczas różnego rodzaju uroczystości i festiwali ludowych.
Tradycyjny wielkopolski strój ludowy niezależnie od swoich licznych odmian, posiadał pewne cechy charakterystyczne, które odróżniały go od ubioru mieszkańców innych regionów kraju. W stroju męskim ważna była kolorystyka. Dominowały w nim: granat, czerń oraz czerwień w różnych odcieniach. Natomiast w stroju kobiecym zwracano uwagę na niezwykłe bogactwo form i technik nakryć głowy. Tylu rodzajów pięknie zdobionych czepców, kopek trudno jest spotkać w innych częściach kraju. Do najbardziej znanych w Wielkopolsce należą stroje szamotulskie, biskupiańskie, z Dąbrówki Wielkopolskiej oraz Bambrów z Poznania.
Ważnym czynnikiem, który decyduje o odmienności regionalnej, jest język. Wielkopolska również i tym elementem kultury w znaczący sposób różni się od innych części kraju. Inaczej mówi się w okolicach Wolsztyna i Krotoszyna, inaczej w Poznaniu i Gnieźnie, a jeszcze inaczej w Kaliszu i Turku. Cechy dialektu wielkopolskiego, a także zapożyczenia z języka niemieckiego, przy znacznym oddziaływaniu języka ogólnonarodowego, miały i w dalszym ciągu mają istotny wpływ na współczesny język Poznaniaków.
Wielkopolska to również niezwykle bogata architektura. Wiejskie drewniane lub murowane chaty mieszkalne usytuowane w ramach chłopskich zagród wraz z budynkami czworaków i zabudowań dworskich, kościołem, budynkiem szkoły oraz pobliską stacją kolejową stanowiły typowy krajobraz wielkopolskiej wsi zaboru pruskiego.
Kuchnia wielkopolska kojarzy się przede wszystkim z pyrami, chociaż zamiłowanie mieszkańców tych terenów do ziemniaków pojawiło się dopiero w XIX wieku. Sporządzano z ich wówczas placki, zupy, pyzy, a nawet chleb. Regionalnymi potrawami Wielkopolski są również produkty mleczne, z gzikiem i serem smażonym na czele, różnego rodzaju mięsiwa – salcesony, kiełbasy, kaszanki i rozmaite wędliny oraz swojskie alkohole – miodówki, piwa i wina własnej produkcji. Kiedy myślimy o deserze, pierwszą myślą jest oczywiście słynny Rogal Marciński, wypełniony słodkim makowym farszem. Warto też wspomnieć o potrawach takich jak: czernina, siemieniucha, ślepe ryby, kaczka z jabłkami czy pyzy.
Wielkopolska na zawsze będzie związana z legendą o Lechu, Czechu i Rusie czy Królu Popielu i Piaście. To tutaj należy szukać początków polskiej państwowości. Warto więc bliżej przyjrzeć się tej kolebce naszej kultury. Już wkrótce na naszej stronie jej kolejne odsłony!
Tekst: Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna
Źródła:
Polish 
