Pochód Lajkonika, zwanego też konikiem zwierzynieckim albo Tatarzynem, od wieków jest kojarzony z Krakowem. Zgodnie z legendą początki tej tradycji są związane z ocaleniem miasta przed najazdem tatarskim przez dzielnych flisaków wiślanych z okolic Zwierzyńca, zwanych włóczkami.

Pochód Lajkonika odbywa w pierwszy czwartek po Bożym Ciele. Tego dnia, bez względu na pogodę, charakterystycznie ubrany jeździec na drewnianym koniu w towarzystwie trzydziestu włóczków, chorągwi i ośmioosobowej kapeli przemierza tradycyjną trasę biegnącą ze Zwierzyńca do obszaru Starego Miasta w Krakowie, zaczepiając po drodze przechodniów i uderzając ich buławą na szczęście oraz zbierając datki do sakwy. Podczas swojej wędrówki Tatarzyn trzy razy zatacza uroczysty krąg i wykonuje magiczny taniec z chorągwią – przed klasztorem Sióstr Norbertanek, Filharmonią i ostatni pod Wieżą Ratuszową, gdzie wspólnie z prezydentem Krakowa wznosi toast na pomyślność miasta i jego mieszkańców.

Trudno jest dociec pochodzenia i znaczenia tego niezwykłego obrzędu. Legenda głosi, że podczas procesji Bożego Ciała, na przedmieściach średniowiecznego Krakowa doszło do najazdu Tatarów. Atak nieprzyjaciela odparli włóczkowie – krakowscy flisacy zamieszkujący podkrakowską wieś Zwierzyniec. Po zwycięskiej potyczce ich przywódca w stroju chana wyruszył w kierunku miasta. Za nim podążali jego pobratymcy przebrani za Tatarów. Wszyscy razem, głosząc nowinę o zwycięstwie, triumfalnie wkroczyli na Rynek Główny, gdzie powitał ich tłum krakowian.

Pierwsza wzmianka o pochodzie Lajkonika pochodziła z 1738 roku. Do końca XVIII wieku Konik zwierzyniecki był obrzędem związanym z krakowskimi włóczkami. Po upadku tej organizacji zawodowej przetrwał tylko dzięki osobistemu zaangażowaniu jej byłych członków – rodziny Micińskich, Mazurów, Marcinkowskich i Glonków, których kolejne pokolenia wcielały się w postacie z orszaku. Od 1947 roku ich działania wspomaga Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.

Już w połowie XIX wieku pochód Lajkonika był wydarzeniem powszechnie znanym i wpisanym w kalendarz dorocznych uroczystości miejskich. W okresie międzywojennym władze Krakowa wykorzystały postać Lajkonika do promocji miasta, został on wybrany jako symbol organizowanego od 1936 roku kilkudniowego święta zwanego Dniami Krakowa.

W 2014 roku tradycja pochodu Lajkonika została wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

I chociaż pochodzenie Konika Zwierzynieckiego do dnia dzisiejszego nie zostało wyjaśnione, to konsekwentnie, każdego roku ten tajemniczy jeździec przemierza ulicami Krakowa wzbudzając uśmiech na twarzach dzieci i dorosłych.

Tekst: Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna
Fot. wikipedia.pl – licencja Creative Commmons

Źródła:
1. https://www.rodzinny-krakow.pl/publicystyka/warto-wiedziec/historia-tradycji-pochodu-lajkonika
2. https://muzeumkrakowa.p
3. Nowak, A.: Folklor i zwyczaje w Polsce. Katowice, 2010.