ZWYKI czyli teatry ludowe na stołecznej scenie

W dniach 25-26 listopada w Teatrze Polskim w Warszawie obędzie się Festiwal Teatrów Wiejskich Zwyki 2022. Na deskach tej znamienitej Sceny zostaną zaprezentowane najlepsze tegoroczne przedstawienia wybrane spośród laureatów 39. Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej. NIKiDW jako partner wydarzenia serdecznie zaprasza na to niezwykłe spotkanie z kulturą ludową.

Tegoroczne Zwyki to już dziewiąta edycja festiwalu w gościnnych murach Teatru Polskiego imienia Arnolda Szyfmana. Festiwal jest zwieńczeniem całorocznego cyklu regionalnych konkursów teatrów ludowych zwanych Sejmikami. Jesienią ich laureaci spotykają się na Ogólnopolskim Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, a najlepsze z nich są zapraszane na Festiwal Zwyki do Warszawy. W najbliższy weekend mają Państwo bardzo rzadką okazję obejrzeć przedstawienia, które urzekły zarówno ekspertów zasiadających w jury konkursów, jak i publiczność licznie przybywającą na wszystkie etapy sejmikowych zmagań.

Dla wielu widzów z Warszawy zaskoczeniem może być pierwszy spektakl na tegorocznych Zwykach – „Historia małego  show” jaki przedstawi Twój Teatr. Teatr Dorosłych – Praszka z powiatu oleskiego w województwie opolskim. Teatr wiejski kojarzy się raczej z repertuarem „ludowym”, a w tym przedstawieniu artyści pochylili się nad tematem uniwersalnym – spełnianiem marzeń, które może ratować zdrowie i życie w smutnej rzeczywistości szpitala onkologicznego. To ważne i głębokie przedstawienie, które nikogo nie pozostawia obojętnym.

Drugi piątkowy spektakl wpisuje się już doskonale w powszechne pojęcie teatru ludowego. Zespół Koła Gospodyń Wiejskich – Moszczanka z powiatu ostrowskiego w województwie wielkopolskim zaprezentuje przedstawienie pod tytułem „Wywożenie młodożeńcowych”. Widowisko  to nawiązuje do wielkopolskiego zwyczaju przyjęcia młodych mężatek do grona gospodyń wiejskich. Nabywały one pełnych praw w społeczności kobiet z małżeńskim stażem dopiero przejściu tego rytuału, który stanowił ostatni akt obrzędu weselnego. Obrządek zaczynano po zmierzchu. Jeśli był śnieg, wywożono kobiety na saniach, gdy nie było – na małym wózku o dwóch kołach, na taczce lub na półwoziu. Przywożono je do domu weselnego albo do karczmy i tam musiały wydać poczęstunek – w gronie samych kobiet. Dopiero po nim przychodzili mężowie młodych, aby je wykupić, a starszym zafundować zabawę. Spektakl grany jest w gwarze wielkopolskiej, a wielkopolskie tańce ludowe wykonywane są z towarzyszeniem dziecięcej kapeli dudziarskiej SWOJACY.

Sobotni wieczór w Teatrze Polskim rozpocznie przedstawienie „Swaty przez Wisłę. Wieczór panieński” w wykonaniu zespołu Granda na Urzeczu z Cieciszewa w powiecie piaseczyńskim, w województwie mazowieckim. Ten spektakl jest świetnym przykładem na to, jak teatry ludowe potrafią czerpać z bogactwa sztuki scenicznej w celu stworzenia wspaniałego widowiska. W opowieść wprowadza widzów narrator. Po chwili widzimy na scenie wnętrze karczmy – szafki, stoliki, butelki, a leżący na szafce klarnet zapowiada ważną rolę muzyki w przedstawieniu. Właściciela karczmy czeka trudne zadanie – wieczór panieński, na którym będzie towarzystwo z Warszawy i miejscowi chłopi. Ich pogodzenie może okazać się zadaniem karkołomnym. Na dodatek pojawia się ciotka panny Zosi, bohaterki planowanego obrzędu, która od razu wchodzi w konflikt z miejscowymi. Zjawiają się kolejni goście, a intrygi narastają… Widowisko ma styl i wdzięk, aktorzy sprawnie budują postaci i świetnie śpiewają, a muzyka, rekwizyty i stroje tworzą swoisty klimat. Spektakl nie jest ścisłą rekonstrukcją dawnych obyczajów, chodzi tu bardziej o oddanie atmosfery wiejskiego życia na Urzeczu w radosnym momencie przedweselnym.

Na zakończenie Zwyków, znów chwila zadumy. Zespół Ludowy Jaworzanki z Jaworza w powiecie kieleckim w  województwie świętokrzyskim przestawi spektakl „Ksiądz z wiatykiem i podział ojcowizny”. Dwuczęściowy tytuł oddaje konstrukcję i treść przedstawienia. Pierwszy akt ukazuje przygotowanie umierającego gospodarza na spotkanie z Bogiem. Odchodzącego ze świata żegna najbliższa rodzina i sąsiedzi. Nastrój powagi i smutku, skrywane wzruszenie, ściszone rozmowy o tajemnych znakach na ziemi i niebie, zapowiadających śmierć. Wspólna modlitwa… Przychodzi ksiądz z wiatykiem. Wiatyk to zaopatrzenie na drogę – ostatnia komunia na drogę ku wieczności.

W drugiej odsłonie najbliższa rodzina spotyka się przy wspólnym stole. Jeszcze klimat żałoby, ale już wypominane są zadawnione żale i wyliczane błędy, narastają targi i niezgoda. Dzieci zmarłego jeszcze przed chwilą zjednoczeni bólem, teraz kłócą się o ojcowe morgi.  Czy pośród zawiści i wzajemnych oskarżeń zdołają odnaleźć drogę do zachowania rodzinnej wspólnoty.

Serdecznie zapraszamy!

oprac. Rafał Karpiński