„Żywieckie gody” to najstarszy i największy konkurs grup kolędniczych z terenu Beskidu Żywieckiego i Beskidu Śląskiego. Opiera się na starych zwyczajach przebierańców noworocznych, którzy kolędowali zawsze w noc sylwestrową oraz Nowy Rok, w Zabłociu i we wsiach położonych w dorzeczu górnej Soły.

W ostatni dzień kończącego się roku oraz pierwszy dzień nowego roku – na granicy „starego i nowego czasu” we wsiach leżących na południe i zachód od Żywca oraz w samym Żywcu, w dzielnicy Zabłocie do dnia dzisiejszego można spotkać grupy przebierańców zwanych Dziadami. Ubrani w kolorowe stroje, przy wtórze dzwonków i skocznej muzyki zaczepiają przechodniów, składając im życzenia. Odwiedzają również okoliczne domy, prezentując jedyne w swoim rodzaju widowisko.

 

W przeszłości kolędowanie Dziadów było ważnym obrzędem wpływającym na zapewnienie pomyślności i dobrobytu w nadchodzącym roku. Przebierać się mogli wyłącznie mężczyźni, dawniej tylko kawalerowie. Odgrywali oni ściśle określone postaci: Koni, Niedźwiedzi, Diabłów, Śmierci, Żydów, Cyganów, Druciarzy, Kominiarzy, Księdza czasami także Cyrulika czy Fotografa. Każda z nich wiązała się z bogatą symboliką, np. Koń symbolizował siłę, zdrowie, żywotność, a także bieg życia oraz triumf witalności nad śmiercią, Niedźwiedź – witalność, płodność, męstwo i obfitość, Diabły – zło i ogień piekielny, Śmierć – nieuchronność losu każdej żywej istoty. Reprezentanci obcych środowisk (Żydzi, Cyganie) mieli przynosić pomyślność. Uczestnictwo w Dziadach zawsze napawało dumą, przynosiło radość i jednoczyło ludzi. Obecnie jest wyrazem dbałości o tradycję, przekazywaną z pokolenia na pokolenie.

W 2016 roku kolędowanie Dziadów Noworocznych na Żywiecczyźnie zostało wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.

 

 

Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Żywieckie Gody” to wydarzenie, którego celem jest kultywowanie i popularyzacja tradycji związanych z okresem zimowego świętowania – od Andrzejek, poprzez Święta Bożego Narodzenia, Nowy Rok, aż po Ostatki. Składa się na nie szereg wydarzeń, z których najważniejsze odbywają się w Żywcu i Milówce. Część z nich ma charakter konkursu, który każdego roku gromadzi około 50-60 uczestników indywidulanych oraz grup kolędniczych.

Najbardziej widowiskowym elementem „Żywieckich Godów” jest prezentacja kolędowania Dziadów Noworocznych w Milówce. To stary obrzęd związany z czasem przejścia Starego Roku w Nowy Rok. W sposób symboliczny ukazany jest tutaj magiczny moment śmierci, a następnie odrodzenia się świata natury. Równie spektakularny jest dzień plenerowy w Żywcu. W mieście pojawiają się wówczas liczne grupy Dziadów Noworocznych, które przechodzą korowodem przez centrum, by na Rynku zaprezentować tradycje kolędnicze i wziąć udział w konkursie trzaskania z bata. Nieodzownym elementem tego wydarzenia jest obecność Jukacy – kolędników o twarzach zakrytych futrzanymi maskami, w charakterystycznych długich czapkach i strojach przyozdobionych dzwonkami, z długimi na kilka metrów batami. Czyniony przez nich hałas ma odstraszać zło i sygnalizować nadejście Nowego Roku.

Serdecznie zapraszamy na 54. edycję Przeglądu Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Żywieckie Gody” w dniach 14-29 stycznia 2023 r.

 

 

Źródło:

1. Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej
2. niematerialne.nid.pl

Oprac. Joanna Radziewicz
Fot. Lucjusz Cykalski, Centrum Kultury w Żywcu