Od kilku już lat przewodnim hasłem, przyświecającym wielu inicjatywom realizowanym przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi jest kulturanaludowo#wspieram. Ważnym ogniwem, bez którego tradycja nie mogłaby być kultywowana są twórcy ludowi. Wspieranie tej grupy oraz zapewnienie bezpośredniego przekazu tradycyjnych umiejętności było głównym celem Programu Stypendialnego NIKiDW „Mistrz – Uczeń”. Jego adresatami byli zarówno mistrzowie z wyróżniającym się dorobkiem, jak i adepci chcący doskonalić swoje umiejętności lub dopiero je posiąść. O Stypendium wnioskowało kilkadziesiąt par mistrzów i uczniów. Wsparcie w postaci stypendium na realizację swoich projektów otrzymało 15 z nich. Uczniowie uczyli się budowania instrumentów, śpiewania czy grania tradycyjnych pieśni i melodii, haftowania strojów ludowych, wykonywania koronek czy kroszonek, ale także zdobywali wiedzę o tradycyjnym młynarstwie, kowalstwie czy bartnictwie. Ich praca została udokumentowana.

Przedstawiamy sylwetkę ostatniego ubiegłorocznego Stypendysty

Paweł Mikucki (Mistrz)

Pan Paweł Mikucki jest absolwentem Wyższej Szkoły Rzemiosł Artystycznych i Zarządzania we Wrocławiu na kierunku Ochrona Dóbr Kultury. Swoją wiedzę i doświadczenie poszerzał odbywając liczne staże i kursy zawodowe (m.in. z zakresu kucia detali architektonicznych w technikach tradycyjnych dla miasta Wrocławia, rekonstrukcji wczesnośredniowiecznych narzędzi oraz elementów broni, kucia elementów łodzi, prowadzenia działalności bartniczej czy produkcji narzędzi bartniczych). Uzyskał stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie sztuk wizualnych oraz Burmistrza Miasta Augustowa w dziedzinie metaloplastyki nawiązującej do lokalnej tradycji kowalskiej. Uczestniczył przy organizacji trzech edycji Pikniku Kowalskiego w Augustowie, prowadził okolicznościowe pokazy kucia dla lokalnej społeczności w Raczkach, warsztaty edukacyjne tradycyjnego kowalstwa dla dzieci w wieku szkolnym w Augustowie, warsztaty z dziania kłód bartnych na terenie Polski i Białorusi. Prowadził również dwa międzynarodowe plenery kowalskie w Augustowie.

Projekt w ramach Stypendium

Pan Paweł Mikucki wraz z Uczniem, Tomaszem Bielskim zrealizowali projekt pn.: „Tradycyjne narzędzia bartnicze”, który zakładał wykonanie 2 kompletów tradycyjnych narzędzi bartniczych w tradycyjnych technikach kowalskich:

1. Piesznia/ pierzchnia – szerokie długie dłuto osadzone na półtora metrowym drewnianym trzonku służące do dziania barci.
2. Cieślica – siekiera ciesielska, profilowana o poprzecznym półokrągłym ostrzu na drewnianym trzonku długości od 60 do 80 cm, służąca do ciosania w drewnie.
3. Ośnik – okrągły „nóż” o szerokim ostrzu na krótkim, około 12 centymetrowym drewnianym trzonku, służący do wygładzania ścian komory barci.
4. Nóż – tradycyjny sierpowaty nóż bartniczy o podwójnym ostrzu długości około 30 cm z drewnianymi okładzinami, służący do wycinania plastrów miodu z barci.

Poza kompletami narzędzi wykonano 1 bartę – klasyczną leśną siekierę bartnika do różnych prac przy barciach i prac leśnych.

Przekazane przez Mistrza umiejętności z zakresu tradycyjnego kowalstwa, z pewnością przysłużą się do podtrzymania tego zapomnianego już dzisiaj rzemiosła. Ponadto, ze względu na lokalną działalność Bractwa Bartnego, wskrzeszającego kulturę bartniczą na Podlasiu, zapotrzebowanie na tradycyjne narzędzia bartnicze jest coraz szersze.

Oprac. J.R.
Fot. Marta Ankiersztejn