W roku 2024, mija 210. rocznica urodzin, tego uważanego za pierwszego etnografa i – można się pokusić o stwierdzenie – największego badacza terenowego polskiej wsi, a z pewnością nestora badań etnograficznych w ujęciu kompleksowym.
Oskar Kolberg urodził się 22 lutego 1814 roku w Przysusze (pow. opoczyński), zmarł 66 lat później 3 czerwca w Krakowie.

Jak sam pisze:
Urodziłem się w miasteczku Przysusze, (…) na rynku polskim – bo są tam trzy rynki: polski, żydowski i niemiecki (…). Pamiętam, żem miał mamkę Zuskę wieśniaczkę, która mi ciągle nad kołyską wyśpiewywała (a była jeszcze u nas w służbie w Warsz. 1822)

Przez ponad 50 lat swojej działalności zebrał bogaty materiał etnomuzykologoczny (wraz z zapisami nutowymi) oraz dotyczący obrzędów, zachowań i pracy, z terenów byłej Rzeczypospolitej, będących w połowie XIX wieku pod zaborami, zebranym w „dziele życia”, 84 tomach ze wszystkich regionów Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Jest to dzieło imponujące pod względem ogromu materiału źródłowego. (Za jego życia ukazały się 33 tomy).

Ponadto Kolberg opublikował około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa i muzykologii. Pozostawił obszerny zbiór materiałów rękopiśmiennych, które opracowuje obecnie Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu , kontynuując publikację Dzieł wszystkich zainicjowaną przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze w 1960 roku.

Arkadiusz Jełowicki w artykule „Polska potrzebuje dziś wielu Oskarów Kolbergów” pisze tak:
Oskar Kolberg opisywał wieś, jaką znał, obserwował podczas swoich licznych podróży po kraju i poznawał z obszernych listów i opracowań nadsyłanych przez wspierających go w jego pracy, rozsianych po kraju pomocników – księży, studentów czy ziemian. Zostawił nam imponujący i niemający odpowiednika w innych krajach materiał dokumentujący kultywowane wówczas tradycje i obyczaje, a także opisy strojów i języka, jakim mówili współcześni mu mieszkańcy wsi. Ponieważ kształcił się w kierunku muzycznym, folklor muzyczny interesował go najbardziej, mniej jego uwagi zajmowały kwestie społeczne czy kultura materialna.

Zainicjowany przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi projekt Etnomozaika, „Współczesne dziedzictwo kulturowe wsi” w swoich założeniach, w pewnym stopniu odwołuje się do Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga, ze względu na ich ogólnopolski zasięg i plan wieloaspektowego przebadania zjawisk współczesnej kultury ludowej na terenie całego kraju. I tak jak w wieku XIX było to dzieło oryginalne, obejmujące ogromny materiał badawczy z terenów przedrozbiorowej Rzeczypospolitej i jego opracowanie w formie monografii regionalnych, tak projekt Etnomozaika w swoich założeniach ma być rodzajem „monografii” współczesnej kultury ludowej początku XXI wieku, prezentującej ją w perspektywie ogólnopolskiej.

NIKIDW ma też inne związki z Oskarem Kolbergiem, ponieważ w siedzibie Instytutu odbywają się potańcówki z laureatami dorocznej Nagrody im. Oskara Kolberga, po gali wręczenia nagród.

 

Więcej o projekcie:

Etnomozaika. Współczesne dziedzictwo kulturowe wsi

Artykuł z 2021 roku:

„Lud: jego zwyczaje…” dzieło Oskara Kolberga

  1. [1] Więcej:
  2. Katarzyna Waszczyńska Metody pracy, zasady i praktyka podziału regionalnego w monografiach Oskara Kolberga, [w:] Lud, T. XCVIII, 2014
  3. https://apcz.umk.pl/LUD/article/view/lud98.2014.00/14545 [dostęp 20.02.2024 r.]
  4. [2] http://www.oskarkolberg.pl/
  5. [3] https://wszystkoconajwazniejsze.pl/arkadiusz-jelowicki-oskar-kolberg/ [odczyt 20.02.2024 r.]
  6. [4] w dalszej części będzie miało miejsce wyjaśnienie jak rozumiemy pojęcie kultury ludowej
  7. [5] https://nikidw.edu.pl/2023/07/11/nagroda-im-oskara-kolberga-uroczysta-gala-juz-12-lipca/