Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi Oddział w Puławach posiada cenny księgozbiór, który liczy około 360 tysięcy jednostek bibliotecznych, w tym 207 tysięcy wydawnictw zwartych, około 139 tysięcy wydawnictw ciągłych i 12 tysięcy zbiorów specjalnych. W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.

***

Buffon, Georges Louis Leclerc
„Epoki natury”
Warszawa, 1786 r.

 

Najstarsze dzieje naszej planety wciąż kryją wiele tajemnic. Jesteśmy jednak w stanie w dużym przybliżeniu odtworzyć zarówno wygląd Ziemi, jak i całego Układu Słonecznego. Kontrowersje związane z wielkim bombardowaniem materią kosmiczną, powstaniem skorupy i atmosfery tlenowej, a także najstarszymi śladami życia dobrze pokazują, jak niewiele wiemy jeszcze o powstaniu naszej matki natury – Ziemi.

Wśród bogatej literatury opisującej procesy powstawania i ewolucji Ziemi w Bibliotece Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi na szczególną uwagę zasługuje książka Georgesa-Louisa Leclerca, Comte de Buffon – „Epoki natury” z 1786 roku.

 

 

Autor był jednym z pierwszych uczonych, który próbował szukać naturalnych, poza-religijnych wyjaśnień dla utworzenia Układu Słonecznego. Według jego hipotezy Ziemia i inne planety powstały wskutek zderzenia Słońca z wielką kometą. Z wyrwanych wówczas strzępów materii słonecznej, po zastygnięciu utworzyły się planety. Zasadniczą wadą tej teorii było przecenianie możliwości komet, gdyż ich masa jest zbyt mała.

Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon (1707-1788) – francuski filozof, przyrodnik i matematyk. Członek Akademii Francuskiej. W 1749 roku ukazał się pierwszy tom Histoire Naturelle (Historii Naturalnej) jego autorstwa. Liczącemu 44 tomy, a zakończonemu w 1788 roku dziełu przypisano tytuł pomnika literatury języka francuskiego i uznano za jedno z najważniejszych dzieł historii nauk przyrodniczych. Autor przedstawił w nim koncepcje pochodzenia układu słonecznego, początków Ziemi, zawarł opis dawnej i współczesnej fauny i flory, a także syntezę ówczesnej wiedzy geologicznej. Ta wielotomowa encyklopedia przyrodnicza została napisana znakomitym stylem. Kilkanaście tomów Histoire Naturelle Buffona znajduje również w zbiorach Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi.

„Epoki Natury” były w zamierzeniu ambitnym projektem mającym przedstawić „prawdziwą historię przyrody” i podsumować wszystko to co Buffon napisał wcześniej. Była to też próba wytłumaczenia pochodzenia oraz historii naszej planety. Na jej potrzeby autor przeprowadził wiele doświadczeń, pomiarów szybkości stygnięcia żelaznych kul, które miały umożliwić określenie wieku Ziemi. Jego teoria była oparta o kryteria naukowe i doświadczenia oraz badania laboratoryjne. Buffon pisał w książce, że, aby „opisać to co się działo trzeba brać pod uwagę to co się dzieje„.

Wydanie w 1778 roku „Epok Natury” zbiegło się w czasie z pierwszym przyjazdem do Francji na studia Stanisława Staszica, który to postanowił przełożyć na język ojczysty świeżo wydaną publikację, choć w gruncie rzeczy uznał, że przedstawiona w niej teoria jest niezgodna z rzeczywistością. Pierwsze wydanie ukazało się w Polsce w 1786 roku, a kolejne w 1803 i 1816 roku.

We wstępie do polskiego wydania Stanisław Staszic pisze o ogromnej wartości pedagogicznej „Epok Natury”. Nazywa ją książką, która zmusza do myślenia, podkreślając przy tym ogromny talent jej autora, który bawiąc-uczy.

We Francji dzieło było bardzo atakowane przez kościół, zwłaszcza rozważania na temat wieku Ziemi, niezgodne z biblijną wizją początków świata. W Polsce, paradoksalnie, tłumaczenia świeckiej publikacji dokonał ksiądz Stanisław Staszic, który wcielał w życie zasady polityki naukowej i edukacyjnej. Książka rozwinęła zainteresowania duchownego geologią i była bezpośrednim impulsem do jego własnych badań w tym zakresie.

 

 

„Epoki Natury” i ich tłumaczenia na różne języki odegrały ogromną rolę dla rozwoju nauk przyrodniczych w poszczególnych krajach Europy i świata. Polscy uczeni korzystali z dzieł Buffona przy budowaniu podstaw nowoczesnych nauk przyrodniczych, geograficznych i biologicznych.

Dzieło to opis Siedmiu Epok, ze wstępem – Myślą Tłumacza – Stanisława Staszica z „dodatkiem myśli i niektórych uwag„. Licząca 323 strony książka została wydana w Warszawie nakładem i drukiem Michała Grölla w 1786 roku.

 

 

Publikacja jest dostępna w Bibliotece Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w formie elektronicznej i przechowywana w oryginale w wersji papierowej w Bibliotece w Puławach.

Zapraszamy do naszego Katalogu: http://gamma.cbr.edu.pl/F/?local_base=CAL0
oraz na stronę Rolniczej Biblioteki Cyfrowej: http://mars.cbr.edu.pl:8080/dlibra
na której znajdą Państwo inne ciekawe wydawnictwa.

Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna