8 maja, był ważnym dniem w kalendarzu rolników, wtedy wysiewano len i demontowano podwójne okna i drzwi w domach. Na ten dzień przypada święto św. Stanisława. Jego postać budzi od wieków duże zainteresowanie ze względu na wielokrotnie opisywany i analizowany konflikt z królem Bolesławem Śmiałym.

Stanisław ze Szczepanowa
Był biskupem krakowskim, męczennikiem. Zgodnie z tradycją, urodził się w Szczepanowie około 1030 roku. Kształcił się w szkole katedralnej oraz za granicą. Opisuje się go jako biskupa gorliwego, ale i bezkompromisowego. Wdał się w konflikt z królem Bolesławem, co doprowadziło do tragicznego finału – biskup został zabity przez drużynę królewską lub samego króla. Wedle tradycji stało się to w dramatycznych okolicznościach, podczas Mszy św., którą celebrował w 1079 roku w kościele św. Michała na Skałce. Ciało Świętego poćwiartowano a legenda o zrośnięciu się jego ciała odegrała ważną rolę historyczną w XIII i XIV wieku inspirując ideę o połączeniu się i zjednoczeniu wówczas podzielonego na księstwa dzielnicowe Królestwa Polskiego.
W ikonografii, św. Stanisława przedstawia się w stroju biskupim z pastorałem zazwyczaj z mieczem i palmą męczeńską. Jako patron Polski jest ukazywany z orłem. Czasem u jego stóp pojawia się mała postać – wskrzeszony przez niego, zgodnie z legendą, Piotrowin.

Konflikt z Bolesławem Śmiałym
Kronikarze a następnie historycy starali się opisać tajemniczy konflikt, który rozegrał się na ziemiach polskich u schyłku lat siedemdziesiątych XI wieku. Pierwszy kronikarz Gall Anonim nakreślił jedynie wydarzenia – zdradę biskupa krakowskiego wobec monarchy i wykonanie na nim okrutnego wyroku. Wincenty Kadłubek zaś, ubarwiając historię innymi elementami zaczerpniętymi z kroniki Galla, ukazał konflikt dwóch tradycji – duchowieństwa krakowskiego i dynastii. Współcześnie pojawiają się stwierdzenia, że raczej chodziło o konfrontację łacińskiego duchowieństwa wspieranego przez państwo (przez Chrobrego, a następnie Bolesława Śmiałego) z organizacją Kościoła obrządku słowiańskiego, którego przedstawicielem był Stanisław. Pamiętajmy, że był to nadal okres chrystianizacji ziem polskich i ścierania się różnych wizji chrześcijaństwa. Spekulowano nawet, że Stanisław mógł być przeciwnikiem reform takich jak wprowadzenie celibatu w Polsce . To, co wiemy na pewno, to zaistnienie sporu, w efekcie którego Stanisław został zamordowany, a król Bolesław Śmiały pozbawiony władzy i wygnany.

Kilka przysłów powiązanych z 8 maja
Miesiąc maj jest bardzo ważny i strategiczny dla powodzenia siewów, a co za tym idzie przyszłych zbiorów. Istnieje więc wiele przysłów odwołujących się do daty św. Stanisława jako wyznaczającej pewne prace gospodarskie:

„8 maja Święty Stanisław len sieje; 15 maja Zofia konopie
a 25 maja Urban jęczmień i owies każe kończyć chłopie”

„Na święty Stanisław, drzwi i okna wystaw”
– chodzi o zbędne podwójne drzwi i okna

„Len zasiany w Stanisława urośnie jak trawa”
„Do świętego Stanisława z pastuchami sprawa”
„Na świętego Stanisława nie siej owsa będzie trawa”
„Na świętego Stanisława rośnie koniom trawa”
„Na świętego Stanisława w domu pustki, w polu sława”
„Na świętego Stanisława żyto jak ława”

Tekst: dr Grażyna Olszaniec
Fot. wikipedia.pl – domena publiczna

Literatura:
1. G. Dagron, P. Riche, A. Vauchez (red.), Historia chrześcijaństwa. Tom 4. Biskupi, mnisi i cesarze 610-1054, Warszawa 1999, s. 702.
2. M. D. Knowles, D. Obolensky, Historia Kościoła T. 2 600-1500, Warszawa 1988, s. 422.
3. A. Lis, Święty Stanisław. Rzeczywistość i legenda, Sandomierz 2016.

 

1A. Lis, Święty Stanisław. Rzeczywistość i legenda, Sandomierz 2016, s.32. Chodzi o Maksymiliana Ernesta Gumplowicza (1864 – 1897) podważającego wartość kroniki Wincentego Kadłubka.