Maj uważany jest za jeden z najpiękniejszych miesięcy w roku. W rolnictwie jest okresem ostatnich przymrozków, które zwiastują tzw. trzej ogrodnicy lub zimni ogrodnicy, czyli św. Pankracy, św. Serwacy i św. Bonifacy. Kim są i jaki mają związek z rolnictwem wspomniani Święci?

Św. Pankracy (12 maja)

Święty Pankracy urodził się pod koniec III wieku we Frygii na terenie Azji Mniejszej. Po dotarciu do Rzymu przyjął chrześcijaństwo. Co do jego śmierci, która nastąpiła w 304 roku, przekazy nie są jednoznaczne. Przyjmuje się, że został ścięty w Rzymie przy Via Aurelia lub pożarty przez zwierzęta na jednej z tamtejszych aren.
Świętego przedstawia się jako młodzieńca odzianego w zdobioną tunikę. Wśród atrybutów jakie mu przypisano są korona męczeństwa, palma męczeństwa, miecz, włócznia, serce, księga z napisem „venite ad me et ego dabo vobis omnia bona” (przyjdzie do mnie, a ja dam wszelkie dobra) oraz trzy kłosy. Pierwsze cztery odnoszą się do męczeńskiej śmierci. Serce oznacza miłosierdzie i pomoc prześladowanym chrześcijanom. Z kolei księga z przytoczonym cytatem nawiązuje do męczeńskiej śmierci w obronie wiary. Wspomniane trzy kłosy odnoszą się do młodych roślin i kwiatów. Modlitwa do Świętego miała uchronić roślinność przed przymrozkami.

Św. Serwacy (13 maja)

To jedyny święty o tym imieniu. Pochodził ze wschodu, prawdopodobnie Armenii. Posługę biskupią pełnił w Tongres, na terenie dzisiejszej Belgii, już przed 345 rokiem. Szerząc kult maryjny ufundował i poświęcił kościoły we Tongres i Maastricht. Był przeciwnikiem arianizmu. Przyjmuje się, że zmarł 13 maja 384 roku. Na dzienną datę przypada w Kościele Katolickim jego wspomnienie liturgiczne.
Bonifacy jest patronem urodzaju i uprawiających winorośl oraz stolarzy, chroni roślinność przed przymrozkami, a ludzi przed febrą i reumatyzmem. Święty przedstawiany jest w szatach biskupich, rzadziej ze św. Piotrem Apostołem. Jego atrybutami są klucz, chodak, orzeł, smok.

św. Bonifacy z Tarsu (14 maja)

Święty żył w III wieku. Z pochodzenia był Rzymianinem, który przyjął chrześcijaństwo. Zginął za czasów rządów cesarza Dioklecjana podczas prześladowań chrześcijan w Tarsie na terenie Cylicji (współcześnie Turcja), poprzez zanurzenie w kotle ze wrzącą smołą. Według innych podań został ścięty mieczem. Za datę śmierci przyjęto 14 maja 305 roku.
Bonifacy przedstawiany jest w tunice, a jego atrybutem jest kocioł ze smołą. Jest patronem kawalerów i nawróconych.
W kulturze polskiej jego kult zapoczątkowano w XVII wieku, gdy marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski sprowadził z Rzymu relikwie Świętego. Znajdują się w kościele pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy na Czerniakowie w Warszawie, który ufundowano w 1693 roku.

Co zatem powoduje majowe przymrozki?

Dawniej by uchronić roślinność przed możliwymi przymrozkami w sadach i ogrodach rozpalano ogniska. Przekazy na ten temat znane są od ponad kilkuset lat, a zimni ogrodnicy występują w kulturze ludowej Francji, Holandii, Niemiec i Słowenii.
Czy rzeczywiście majowe przymrozki są sprawką wspomnianych Świętych? Otóż nie. Na podstawie wieloletnich obserwacji klimatu stwierdzono, że przyczyną tego zjawiska jest zmiana cyrkulacji powietrza w atmosferze do jakiej w tym czasie dochodzi nad Europą Środkowo-Wschodnią.
Nawiązując do kultury ludowej warto przytoczyć przysłowia poświęcone trzem ogrodnikom:

Gdy przed Pankracym przymrozek nocny się zdarzy, zimno wiosnę zważy
Jak się rozsierdzi Serwacy, to wszystko zmrozi i przeinaczy
Gdy w maju dobry Serwacy, dobry w czerwcu Bonifacy
Pankracy, Serwacy i Bonifacy – źli na ogród chłopacy.

Sylwia Nehring
Fot. https://pixabay.com/pl/photos/owocowe-kwiaty-kwitnienie-maj%c3%b3wka-4122309/ – domena publiczna

Bibliografia:
Marecki J., Rotter L., Jak czytać wizerunki świętych, Kraków 2009, s. 128, 482-483, 551.
Zaleski W., Święci na każdy dzień, Warszawa 1989, s. 244-245, 249-250, 253.
Fot. domena publiczna: https://pixabay.com/pl/photos/kwiaty-jab%C5%82o%C5%84-wiosna-przyroda-5171278/