1 lipca na Zamku Królewskim w Warszawie zostały wręczone Nagrody im. Oskara Kolberga. Po raz pierwszy, do nagród z siedmiu dotychczasowych kategorii dodano nagrodę specjalną dla ucznia, którego wskazał Mistrz Tradycji. Przypadła ona Barbarze Wandzel – wykonawczyni żywieckiej plastyki obrzędowej z papieru i bibuły. Ogłoszono także laureata honorowego tytułu Ambasadora Kultury Tradycyjnej. Nagrodę dla samorządowca, który działa na rzecz rozwoju kultury ludowej otrzymała Jadwiga Jurasz, radna z powiatu żywieckiego.

Nagroda im. Oskara Kolberga to najważniejsze w naszym kraju wyróżnienie, jakie otrzymują twórcy  i osoby szczególnie zaangażowane w rozwój i kultywowanie tradycji oraz kultury ludowej. Zarazem jest do nagroda najstarsza – tegoroczne rozdanie było już 46 edycją.

Pomysł na nagrodę narodził się w Płocku, w gronie redakcyjnym twórców czasopisma „Barwy”. Patronem wyróżnienia mianowano najbardziej znanego polskiego etnografa Oskara Kolberga. Był to wybór dość naturalny biorąc pod uwagę fakt, że badania terenowe i zebrana przez Kolberga kolekcja materiałów związanych z folklorem, muzyką i sztuką ludową dały początek wielu współczesnym naukom przez co badacz nazywany jest ojcem polskiej etnografii.

Choć były pomysły, aby nagroda obejmowała swoim zasięgiem jedynie ówczesne woj. warszawskie, ostatecznie zdecydowano, że już od pierwszej edycji będzie to wyróżnienie ogólnopolskie. Po raz pierwszy nagrody wręczono 22 lipca 1974 na Zamku Książąt Mazowieckich w Płocku. Przez kilkadziesiąt lat miejscem wręczania były także Zaborów, Zakopane czy Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie. Zmieniali się także organizatorzy – funkcję tę pełniło Mazowieckie Towarzystwo Kultury, Narodowe Centrum Kultury, a od kilku lat nad wydarzeniem czuwa Instytut Muzyki i Tańca wspierany przez Muzeum Wsi Radomskiej Oddział im. Oskara Kolberga w Przysusze. Fundatorem wyróżnień i głównym organizatorem jest natomiast Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Aktualnie nagroda przyznawana jest w siedmiu kategoriach. W tym roku wyróżnienia zdobyli:

Kategoria I – twórcy z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno – tanecznego

  • Wanda Majtyka – śpiewaczka solistka, autorka scenariuszy widowisk teatru wiejskiego, instruktorka zespołów w Ożarowie, wykonawczyni plastyki, ozdób z papieru i rekwizytów obrzędowych. Popowice, Ziemia Wieluńska, woj. Łódzkie
  • Henryk Marszał– skrzypek i trębacz, wieloletni prymista i kierownik kapeli „Przewrotniacy”, przekazuje tradycje muzyczne młodym wykonawcom. Przewrotne, pogranicze Lasowiaków i Rzeszowiaków, woj. Podkarpackie
  • Stanisława Mąka– uprawia malarstwo i rzeźbę w drewnie, wykonuje plastykę obrzędową i tradycyjne formy ludowego zdobnictwa regionu chełmskiego. Rożdżałów, Chełmskie, woj. Lubelskie
  • Genowefa Pabich– wycinankarka z Puszczy Zielonej, wykonuje też tkaniny, palmy, bukiety z papieru, kierce, przekazuje umiejętności młodemu pokoleniu. Krobia, Kurpie, woj. Mazowieckie
  • Bernarda Rość– tkaczka z Podlasia, wykonuje tkaniny dekoracyjne techniką dwuosnowową, o tradycyjnym wzornictwie tematycznym, prowadzi warsztaty w pracowni tkackiej Szlaku Rękodzieła Ludowego Podlasia. Szaciłówka, Białostocczyzna, woj. Podlaskie

Kategoria II – Mistrzowie tradycji

  • Maria Grzegorek – mistrzyni tradycji, bibułkarka, gawędziarka i poetka, przekazuje rodzinne tradycje wytwarzania kwiatów, wieńców, ozdób choinkowych z bibułki i papieru, od 30 lat prowadzi warsztaty dla dzieci i nauczycieli.Juszczyna, Żywieckie, woj. śląskie

 Kategoria III –  pisarstwo ludowe

  • Andrzej Dziedzina Wiwer– autor utworów literackich gwarą szczawnicką, poezji i prozy, góralskich gawęd i legend, artykułów popularyzujących etnografię górali pienińskich. Szczawnica, Pieniny, woj. małopolskie

Kategoria IV –  badacze, naukowcy i animatorzy

  • Maria Brylak-Załuska– badaczka kultury ludowej Karpat, etnograf, folklorystka, autorka publikacji, ekspozycji muzealnych, koncepcji wystawienniczych w muzeach skansenowskich Polski południowej, wykładowczyni seminariów folklorystycznych. Konsultuje i animuje społeczny ruch regionalny w Małopolsce. Nowy Sącz, woj. małopolskie
  • Jolanta Danak-Gajda– etnograf, muzykolog, dziennikarka Polskiego Radia Rzeszów popularyzująca muzykę ludową, artystów, zespoły regionalne na antenie lokalnej i ogólnopolskiej, autorka artykułów i wydawnictw płytowych z muzyką ludową, jurorka konkursów i festiwali folklorystycznych. Łańcut, woj. podkarpackie

Kategoria V –  kapele ludowe

  • Orkiestra Dęta ze Zdziłowic
    Zdziłowice Długie, Roztocze, woj. lubelskie

Kategoria VI – zespoły folklorystyczne

  • Zespół Śpiewaczo-Obrzędowy „Blinowianki”
    Blinów, Roztocze Zachodnie, woj. lubelskie
  • Zespół „Gościszowianie”
    Gościszów, woj. dolnośląskie

Kategoria VII – instytucje i organizacje zasłużone w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej

  • Fundacja „Dziedzictwo Nasze”
    Węgorzewo, Mazury, woj. warmińsko-mazurskie

W poprzednich edycjach laureatami zostali np. prof. dr Roman Reinfuss, Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu czy Kapela Rodzinna Trebuniów – Tutków.

Jak powiedział wicepremier i minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu „artyści ludowi z niecodzienną pasją i przywiązaniem do rodzimych tradycji, chronią od zapomnienia dawne zwyczaje, obrzędy, muzykę, pieśni, gwarę, regionalne stroje, rękodzieło czy sztukę wyobrażeniową. Dzięki nim przetrwało bogactwo niepowtarzalnych elementów dziedzictwa kulturowego, charakterystyczne dla konkretnych regionów naszego kraju”. Zawirowania polityczne sprawiły, że nagród nie rozdano w latach 1980 i 1982. Mamy nadzieję, że organizatorom w następnych latach już nic nie przeszkodzi i co roku osoby zaangażowane w kultywowanie tradycji i pokazywanie potomnym piękna kultury ludowej będą nagradzane za swoją cenną działalność. Nie ma bowiem w naszym kraju drugiego takiego wyróżnienia, które, według słów pierwszego przewodniczącego Komisji Nagród, Aleksandra Jackowskiego „spina, niczym złotą klamrą, sferę wartości uznawanych za najwyższe w kręgu wysokiej kultury, z piękną i mądrą w swojej prostocie tradycją ludową”.

Tekst: Magdalena Trzaska

Źródła: www.nagrodakolberg.pl

www.gov.pl