Kolor czarny na pogrzeb, a biały na ślub, czerwony oznacza miłość, a zielony nadzieję. Niebieskie ubranka dla chłopca, a różowe dla dziewczynek – jak widać kolory mają duże znaczenie w naszej tradycji i występują w wielu kodach kulturowych. Nie są i nigdy nie były wyłącznie kwestią gustu i estetyki. Co się kryje za poszczególnymi barwami i skąd się wzięła ta symbolika?

Z różnym znaczeniem kolorów spotykamy się od pierwszych chwil naszego życia. Już płeć noworodka można poznać po tym w jakie ubranka jest ubrany. Sklepy z zabawkami i akcesoriami dla dzieci często dzielą się na dwie części, w różnych odcieniach różu i błękitu. Akurat takie przypisanie barw – różu dla dziewczynek, a niebieskiego dla chłopców wydaje się być dziś dla wszystkich oczywiste, tymczasem jest to całkiem nowa moda, która zapanowała na świecie dopiero po II wojnie światowej. Jeszcze w XIX wieku małe dzieci ubierano po prostu w jasne kolory i ubranka, nie rozróżniały płci – na starych zdjęciach możemy obserwować małych chłopców z długimi włosami i w sukienkach. Jeśli natomiast mówiło się coś o kolorach odpowiednich dla płci to według ludowych wierzeń, ich przypisanie było odwrotne niż dziś. Różowy jako pochodny od czerwonego – koloru władzy i energii był przeznaczony dla chłopców, a niebieski – łączony z delikatnością i nazywany kolorem „Maryjnym” od koloru szat Matki Boskiej – przeznaczano dla dziewczynek. W tym przypadku odeszliśmy całkiem daleko od tego, jakie znaczenie miały dane kolory w tradycji, ale wiele barw do dziś zachowało swoje odwieczne znaczenie.

Gdy mowa o kolorach i ich znaczeniu pierwszy i podstawowy podział jaki się nasuwa to czerń i biel. Dziś jest oczywiste, że biały – symbol niewinności zakładamy na ślub, a czarnym wyrażamy żałobę, jednak dawniej symbolika tych barw sięgała znacznie głębiej. Cała ludowa wizja świata to walka dobra ze złem, światła z mrokiem, Boga z ciemnymi mocami. Dwa podstawowe kolory, biały i czarny podkreślają właśnie ten dualizm. Biały to więc nie tylko niewinność, ale wszystko co dobre – życie, światło, czystość i sacrum. Czerń to jego opozycja – śmierć, mrok, grzech i profanum. Podejście do kolorów widać w pokutujących do dziś przesądach – np. czarny kot ma przynosić nam pecha. Zauważalne to jest także w języku, w powiedzeniach ”czarny charakter” czy „czarna owca”.

Dualizm świata przedstawiały nie tylko czerń i biel, ale także inne barwy. Kolor zielony to nie tylko kolor natury, ale także żywotności, zdrowia, siły i symbolizuje odradzanie się na nowo. Z tego powodu jest także kolorem nadziei –  Jezusowi „nadziei świata” przypisuje się właśnie zieleń. Przez związek z nowym życiem zieleń oznacza również to co młode, a więc niedojrzałe albo surowe. Dlatego łączy się ją np. z młodzieżą. Na stałe do języka weszły także powiedzenia „mieć zielono w głowie” lub „nie mieć zielonego pojęcia”, co oznacza właśnie brak wiedzy i dojrzałości.

Przeciwieństwem niedojrzałej zieleni jest czerwień – symbol dojrzałości i władzy, ale także działania, energii, seksualności i namiętności. Kolor ten oznaczał także władzę i zwycięstwo – zmartwychwstały Chrystus przedstawiany był w ikonografii w czerwonej szacie. Czerwień to generalnie najsilniejsze emocje i nieposkromione żywioły przez co był to kolor ostrzegawczy. Przypisywano mu także zdolność do pokonywania złych mocy. Krasnoludki i domowe skrzaty pomagające gospodarzom w obejściu miały, według wierzeń, czerwone ubrania i czapki. W tradycji ludowej czerwony kur oznacza także pożar.

Podczas gdy kolor czerwony wiąże się z namiętnościami, cielesnością i materializmem – niebieski powiązany był z duchowością, delikatnością i niewinnością. Matka Boska często była przedstawiana w błękitnych szatach. Był to także symbol pokoju, świeżości i wierności – w średniowieczu rycerze przywdziewali niebieskie stroje na cześć swoich ukochanych, a w kulturze ludowej dom pomalowany na ten kolor oznaczał, że mieszkała w nim panna na wydaniu.

To tylko niektóre przykłady znaczenia barw w kulturze i tradycji. Na całym świecie kolorom przypisuje się znacznie szersze znaczenie niż jedynie estetyczne, ale trzeba pamiętać, że nie wszędzie ich symbolika jest taka sama. Podczas gdy u nas biel jest barwą czystości i niewinności, tak np. na Dalekim Wschodzie symbolizuje nieszczęście i żałobę – Chińczycy zakładają białe ubrania na pogrzeby. Z kolei czerwień jest dla nich oznaką szczęścia, więc panny młode często noszą czerwone suknie. Natomiast na południu Afryki to właśnie czerwień oznacza żałobę. Podróżując po świecie warto wziąć pod uwagę te różnice, bo kolory wszędzie mają moc i niedobranie ich do okoliczności może być poważnym foux pas.

Tekst: Magdalena Trzaska

Zdjęcie: domena publiczna: https://pixabay.com/pl/photos/o%c5%82%c3%b3wki-t%c4%99cza-kredki-kolory-t%c4%99czy-452238/