18 kwietnia obchodzony jest jako Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków. Każdego roku Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków (ICOMOS) proponuje inny temat przewodni dla tego wydarzenia. W tym roku brzmi on „Wspólne kultury, wspólne dziedzictwo, wspólna odpowiedzialność” jako wyraz globalnej jedności w obliczu obecnego kryzysu zdrowotnego.

Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków jest obchodzony w większości krajów świata od 1983 roku. Został ustanowiony przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków (ICOMOS) i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych imprez kulturowych. Na całym świecie święto jest obchodzone 18 kwietnia.

Dziedzictwo kulturowe to ważny czynnik życia i działalności każdego człowieka. Stanowi dorobek materialny i duchowy zarówno poprzednich pokoleń, jak i naszych czasów. Oznacza wartość – materialną lub niematerialną – przekazaną przez przodków i określającą naszą kulturę. Zawiera w sobie wszystkie skutki środowiskowe wynikające z interakcji pomiędzy ludźmi a otoczeniem na przestrzeni dziejów.

Jednym z kluczowych fundamentów tworzenia przyszłości jest dziedzictwo kulturowe, rozumiane nie tylko jako pomniki przeszłości, spuścizna dawnej architektury czy klasyczne dzieła najszerzej pojmowanej sztuki, ale również jako żywa tkanka znaczeń i kontekstów, spajająca społeczeństwa i umożliwiająca im współpracę i dialog międzykulturowy.

Temat przewodni tegorocznego Międzynarodowego Dnia Zabytków – „Wspólne kultury, wspólne dziedzictwo, wspólna odpowiedzialność” odzwierciedla globalny kontekst dziedzictwa jako części tożsamości kulturowej w okresie intensywnego wzrostu populacji, zwielokrotnienia konfliktów i niepewności środowiskowej. Zaproponowana przez organizatorów problematyka wyróżnia dziedzictwo – miejsca, krajobrazy, praktyki lub kolekcje – jako powiązane i cenione przez wiele różnorodnych grup i społeczności. Główny temat dotyczy relacji między kulturami lub grupami kulturowymi oraz ich zbiorowej odpowiedzialności za ochronę dziedzictwa, jej atrybutów, znaczeń i wartości.

Idea „dzielenia się” niesie za sobą pewien stopień prowokacji. W sensie historycznym kultury i społeczeństwa opierają się na wspólnej płaszczyźnie kulturowej. Jednak w niektórych społeczeństwach pewne praktyki zostały narzucone, przez co stały się przedmiotem oporu, a nie zbiorowej akceptacji. W innych przypadkach były ściśle monitorowane, co uniemożliwiało udostępnienie ich na zewnątrz (na przykład w wielu rdzennych kulturach). Ponadto niektóre obiekty dziedzictwa zostały zniszczone lub uszkodzone z powodu tego, co symbolizują (na przykład Buddowie z Bamiyan), opierając się w ten sposób wszelkim zasadom dzielenia się lub tolerancji ideologicznej.

W związku z pandemią wirusa Covid-19 i stosowanymi w poszczególnych krajach środkami ograniczającymi, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków (ICOMOS) zachęca do świętowania Międzynarodowego Dnia Zabytków zgodnie z instrukcjami władz lokalnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa uczestników. Wśród proponowanych rozwiązań wymienia: organizację wirtualnych konferencji, seminariów, paneli dyskusyjnych, kursów online, wywiadów, kampanii społecznościowych czy wirtualnych wycieczek po zabytkowych obiektach. Zachęca również do publikacji zdjęć i informacji o kulturze i dziedzictwie swojego kraju, a także o dziedzictwie lub praktykach z nim związanych, w formie krótkiego pokazu slajdów lub filmu. Szczegółowe informacje na temat uczestnictwa w obchodach znajdują się na stronie: https://www.icomos.org/fr/themes-dactualite/18-avril-journee-internationale-des-monuments-et-des-sites

Polska, jako kraj o bogatej tradycji i kulturze, aktywnie dbający o ich ochronę, jest nie tylko jednym z pierwszych Państw-sygnatariuszy Konwencji dziedzictwa światowego, ale również jednym z czołowych reprezentantów na Liście Światowego Dziedzictwa. Obecnie znajduje się na niej 16 miejsc z terenu naszego kraju:
• Historyczne centrum Krakowa;
• Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni;
• Puszcza Białowieska;
• Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/;
• Historyczne centrum Warszawy;
• Stare miasto w Zamościu;
• Miasto średniowieczne w Toruniu;
• Zamek krzyżacki w Malborku;
• Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park     pielgrzymkowy;
• Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy;
• Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica   Murowana;
• Park Mużakowski;
• Hala Stulecia we Wrocławiu;
• Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat;
• Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w   Tarnowskich Górach;
• Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego;

Trzy miejsca są wpisami transgranicznymi: Puszcza Białowieska (Polska / Białoruś), Park Mużakowski (Polska / Niemcy), Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat (Polska / Ukraina).

Oprac. Joanna Radziewicz

Foto. pixabay.com